KÜRESEL TİCARETTE REKABET GÜCÜNÜ ARTIRMAK, DAHA GÜVENLİ VE KISA ROTALAR ÜZERİNDEN TİCARET YAPMA HEDEFİ, ALTERNATİF TİCARET ROTALARININ GELİŞTİRİLMESİNİ SAĞLADI. 2013’DE KUŞAK-YOL PROJESİYLE BAŞI ÇEKEN ÇİN, 10 YILDA 1 TRİLYON DOLARI AŞAN YATIRIM HAMLESİ GERÇEKLEŞTİRDİ. ÇİN’İN BU ROTASINA KARŞI G20 LİDERLER ZİRVESİ’NDE İSE “HİNDİSTAN-ORTADOĞU-AVRUPA EKONOMİK YOLU” İÇİN İMZALAR ATILDI. BÖYLECE HEGEMONYA MÜCADELESİ VE JEOPOLİTİK REKABETİN, TİCARET ROTALARINI YENİ GÜÇ MÜCADELESİ ALANINA DÖNÜŞTÜRDÜĞÜ BİR DÖNEME DE GİRİLMİŞ OLDU.
SEMRA KARABAŞ
Lojistik avantajlar küresel ticarette rekabet gücünü artıran en önemli unsurların başında geliyor. Öyle ki tüm dünya bunu çok yakın bir tarihte, pandemi döneminde de tecrübe etti. Katlanarak artan lojistik maliyetler, ülkeleri daha yakın coğrafyalardan ürün temin etmeye itti. Bir ülkenin ihracat pazarlarına olan yakınlığı dünya ticaretinde en önemli rekabet parametresi. Ancak uzak ülkeler de daha fazla pazara ulaşmak, lojistik maliyetlerini düşürmek ve termin sürelerini kısaltmak için yeni ticaret rotaları arayışına gitti. Bugün tartıştığımız koridor savaşlarının tohumları da böyle atıldı. Bugün pek çok ülkenin henüz yeni görmeye başladığı bu gerçeği Çin yıllar önce görerek Kuşak- Yol Projesi’ni geliştirdi. 2013’te açıkladığı ve geçen 10 yıllık süreçte 1 trilyon doları aşan 150 ülkede çok sayıda işbirliğini ve 3 binden fazla yatırımı hayata geçirilmesini sağladı. Çin’in ticaret ve teknolojide artan gücünü kırmaya çalışan ABD ve batılı ülkeler bu kez de güç mücadelesini ticaret yolları üzerinden yapmaya çalışıyor. Çin’in artan etkisini Hindistan üzerinden geliştirdiği ticaret rotasıyla zayıflatmaya çalışıyor.
IMEC İÇİN İMZALAR G20’DE ATILDI
Hindistan’ın ev sahipliğindeki G20 zirvesinin hiç şüphesiz en önemli gelişmesi Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Yolu (IMEC) oldu. Hindistan’ı Ortadoğu ve Avrupa’ya bağlayacak yeni ticaret yolu, ABD, Hindistan, S. Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin liderleri tarafından açıklandı. Zirvede, Hindistan, ABD, Suudi Arabistan Birleşik Arap Emirlikleri, Fransa, Almanya, İtalya ve Avrupa Birliği arasında mutabakat zaptı imzalandı. IMEC projesi Hindistan’ın Mumbai Limanı’ndan başlayıp BAE, Suudi Arabistan, Ürdün ve İsrail rotasını izleyerek Akdeniz üzerinden Avrupa’ya ulaşacak. Hindistan’ın Mumbai Limanı’ndan kalkan gemiler Dubai’ye ulaşacak, oradan demiryoluyla Suudi Arabistan, Ürdün ve İsrail rotasını takip ederek Akdeniz üzerinden Avrupa’ya varacak. Avrupa’ya Yunanistan’ın Pire limanı üzerinden giriş yapması planlanan koridorun Almanya’nın kuzeyindeki Hamburg limanına kadar ulaşması bekleniyor.
Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Yolu kapsamında, Kuşak-Yol projesinde olduğu gibi yeni demiryolu ağlarının ve limanlarının inşa edilmesi, teknolojik altyapı yatırımlarının hayata geçirilmesi planlanıyor. Ancak projenin henüz altyapı yatırımlarının hangi aralıkta hayata geçeceği, ülkelerin yükümlülüklerinin ne olacağı, finansman koşulları gibi ayrıntılar henüz belli değil. Ancak zapta imza atan ülkeler 2 ay içerisinde koridorun oluşturulmasına yönelik bir “eylem planı” hazırlamayı kabul etti. Proje enerji nakil altyapısını da içeriyor. Hindistan-Ortadoğu- Avrupa Ekonomik Koridoru; Hindistan’ı Batı Asya/Orta Doğu’ya bağlayan Doğu koridoru ve Batı Asya/Orta Doğu’yu Avrupa’ya bağlayan Kuzey koridoru olmak üzere 2 ayrı koridordan oluşacak.
Yeni Baharat Yolu olarak da adlandırılan Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru; Çin’in 2013’de açıkladığı ve sonrasında pek çok altyapı yatırımını devreye aldığı Kuşak ve Yol Girişimi’ne karşı bir alternatif olarak görülüyor. Özellikle de Çin’e karşı başlattığı ticaret savaşlarında ABD’nin bu koridoru ne kadar sahiplendiğini Biden’ın G20’de sarf ettiği “büyük bir anlaşma” ifadesi ortaya koyuyor. Hindistan Başbakanı Narendra Modi ise projeyi açıklarken “Hindistan, Batı Asya ve Avrupa’da büyük bir ekonomik entegrasyon aracı olacak” ifadelerini kullandı.
IMEC, KUŞAK-YOL’A ALTERNATİF OLABİLİR Mİ?
Kuşak-Yol Projesini Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ilk kez 2013’te Kazakistan’ın başkenti Astana’da resmen duyurmuştu. Kuşak-Yol projesi iki ana bölümden ve beş güzergâhtan oluşuyor. Birincisi kara ile demiryolundan oluşan “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı”, diğeri ise 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu projesi. Türkiye Orta Koridor Girişimi ile birlikte projenin en önemli parçası konumunda. Orta Koridor, Türkiye’den demiryolu ile Gürcistan ve Azerbaycan’a, Hazar Denizi’ni aşıp Türkmenistan ve Kazakistan’ı geçip Çin’e uzanıyor.
Hat üzerinde yer alan ülkelerde bugüne kadar pek çok demiryolu, köprü ve liman projesi hayata geçirildi. Çin, Kuşak ve Yol girişimi için 10 yılda yaklaşık 1 trilyon dolar harcadı. 150’den fazla ülke ve 30 uluslararası örgütle işbirliği anlaşmaları imzalandı. Ancak son dönemlerde bu hat üzerinde yer alan projelerin finansal ve siyasi problemlerle karşı karşıya kaldığı biliniyor. Hatta Dünya Bankası, Harvard Kennedy Okulu ve Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü’nün hazırladığı bir çalışmada, Kuşak ve Yol Projesi için yüksek miktarda kredi çeken 22 ülkenin bu kredileri ödeyemediği ve Pekin’in bu ülkelere 2008-2023 döneminde 240 milyar
dolarlık kurtarma paketi sunduğu belirtilmişti. Bunun yanında Çin’in ekonomik yavaşlamasının da projeyi
sekteye uğratabileceğinden bahsediliyor.
Ancak gerek finansman sıkıntıları gerekse Çin’in ekonomik yavaşlaması geçici sorunlar olarak değerlendirilebilir. Kuşak-Yol projesi Hindistan Yolu’na göre daha geniş bir alana ve çok daha fazla ağa sahip, altyapı yatırımları büyük oranda ilerlemiş bir proje. Kuşak-Yol Projesinin tüm hatlarıyla 2049’da tamamlanacağını da eklemekte fayda var. Büyük bir ilerleme gösteren Kuşak-Yol Projesi’ne karşı, fizibilite ve finansal altyapısı dahi hazırlanmayan ve henüz emekleme döneminde olan Hindistan-Ortadoğu- Avrupa Ekonomik Yolu ne kadar güçlü bir alternatif olabilir, büyük bir soru işareti.
Devamı Z Raporu Dergisi Ekim 2023 sayısında…
