Bu referandum işi nereden çıktı? Yoksa, ‘neden şimdi çıktı’ mı demeliyiz? ‘Neden şimdi’, çünkü ‘nereden geldiğini, nasıl özenle beslenip, büyütüldüğünü’ biliyoruz. 10, 20, 30 yıllık bir öykü değil bu, çok eski… Ama ‘şimdi’ daha önemli. İyi anlamamız gerekiyor çünkü, ‘Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nin, temel bir kural olarak dış politikada kabul edilen, ‘olağanüstü dönemlerde olağanüstü kararlar alınmaz’ düsturunu ezerek hızla ilan ettiği ‘bağımsızlık için referandum’ kararının, Ortadoğu’nun kadim veya yeni tüm zebanilerini nasıl serbest bırakma amacı taşıdığını görebilelim…
Nedret Ersanel
Suriye yanarken, İran yanarken, Irak yanarken, Körfez ve neredeyse Arap yarımadasının, ‘Büyük Ortadoğu’nun tamamı ağır dertlerle uğraşırken, ‘16 yaş hayalim’ denilen bir girişimin aslında ‘yaralı bir ergenlik sürecinin izleri’ üzerine basarak, bütün bölge ülkelerinin ‘arasına’ DNA’sı ile oynanmış ülke sokuşturmaya çalışmak ne demek?
Ve hepsinin üstünde, bu coğrafyada düşmüş, düşmek üzere olan her ülkeye koşarak kan kaybını elleriyle bastırmaya didinen, bir yandan da adı geçen ülkelerin her birine çöreklenmiş ‘dış güçlerin’ kuşatmasını yırtmaya/kırmaya çalışan Türkiye’ye bunu yapmak ne demek?
‘MUTANT’ ÜLKE
Erbil bunu neden şimdi yaptı? Aşırı ‘sakin’ analizler genellikle duruma hakim olunduğunu gösteren ‘sükunet hakimiyettir’ prensibine yaslanır ama IKBY’nin bu ani hamlesi, sakin-heyecanlıdan öte, ‘panik atağa’ yaslanıyor, oradan besleniyor.
Uzmanlar Erbil’in bu kararı almasının arkasındaki saikleri sayarken şunları sıralıyorlar: Bir, Barzani yönetim bölgesi içinde yüksek iç politik kaygılar ve iktidar dengesizlikleri bulunuyor. Artı, iktidar koltuğunu açık ve güçlü biçimde tehdit eden unsurlar da mevcut. Bu yüzden Barzani, gücünü ve siyasi erkini muhafaza etmek, konsolide edebilmek için ‘yükselmiş’ bulunuyor.
Doğru mu? Evet, doğru. Başka? İki, Erbil yönetimi ile Irak merkezi yönetimi arasında uzun zamandır devam eden keskin bir gerilim var. Bu çekişme Erbil’in rahat hareket etmesini engelliyor, zorlayıcı politik, ekonomik çatışmalar üretiyor. Doğru mu? Evet, doğru. Başka?
Üç, aşağıda detaylı değineceğiz, Suriye krizi bitiyor. Bittiği yerden de yeni politik alanlar doğacak. Bunların bir kısmı Barzani iktidarını tehdit etme potansiyeli taşıyor. Daha? Daha önemsiz, referandum kararına ancak tali gerekçeler sayılabilecek irili ufaklı maddeler de var. Ve bunlar da nispeten doğru. Örneğin, terör örgütü PKK ve Erbil arasındaki rekabet gibi. Alenen söylenenler bu kadar. Toplama bakıldığında Barzani’nin iktidarına ilişkin kaygısı o kadar yüksek ki, ‘referandumu yapayım, zaten bu benim çocukluk hayalim, ondan sonra bıraksam da olur’ mealinde açıklamalar da yapıyor. Hani, ‘ölsem de gam yemem’ türevi.
Oysa dış politikada oyunlar bu kadar naif hissiyatlarla kurulmadığı gibi, Ortadoğu bu duygulanım bozukluğunun aslı yeri değil ve hiç olmadı! Bu, ‘masaya tekme atarak devirme, saçılan kartları uygun formatta yeniden dağıtma’ hamlesi… İlk bakışta görünmeyen de tam olarak bu!
Devamı Derin Ekonomi Dergisi Ekim 2017 sayısında…
