TRUMP’IN GÖREVE GELİR GELMEZ DUYURDUĞU ÇİN, KANADA VE MEKSİKA’YA YÖNELİK GÜMRÜK TARİFELERİ, KÜRESEL TİCARETTE YENİ BİR KORUMACILIK DALGASININ FİTİLİNİ ATEŞLEDİ. TİCARET SAVAŞLARINI DAHA DA GENİŞLETME TEHDİDİNDE BULUNAN TRUMP YÖNETİMİNİN HAMLELERİ, ENFLASYONİST BASKIYI ARTIRMA RİSKİ TAŞIRKEN, KÜRESEL TİCARET DENGELERİNİ DE SARSIYOR. ABD İHRACATININ REKABET GÜCÜNÜ ARTIRMAK VE TİCARET AÇIĞINI KAPATMAK İÇİN ZAYIF BİR DÖVİZ KURU HEDEFLEYEN TRUMP’IN POLİTİKALARI, GÜÇLÜ DOLARIN GETİRDİĞİ EKONOMİK RİSKLERLE ÇELİŞİRKEN, GLOBALLEŞME YAVAŞ YAVAŞ YERİNİ LOKALLEŞEMEYE BIRAKIYOR.
KADRİYE N. TUNÇSİPER
Göreve gelir gelmez Çin’e yüzde 10, Meksika ve Kanada’ya yüzde 25 ek vergiler açıklayan daha sonra bunu 1 ay ertelediğini duyuran Trump, otomotiv, çelik ve alüminyumda da ek tarifelerin tüm dünyaya uygulayacağını açıklayarak ticaret savaşlarının ikinci safhasını resmen başlattı.
ABD’nin Kanada ve Meksika’dan yapılan ithalatlara ilave gümrük vergisi, 3 Şubat’ta alınan kararla 30 gün süreyle ertelenirken, bu kararın iki ülkeyle yapılacak müzakerelerin ardından yeniden ele alınacağı duyuruldu. Ancak Çin ile herhangi bir anlaşma yapılmadı ve 3 Şubat itibarıyla Çin’den yapılan ithalata yüzde 10 oranında gümrük vergisi hayata geçirildi. Bu gelişmeye misilleme olarak Çin de Amerikan ürünlerine çeşitli gümrük vergileri uygulamaya başladı.
ABD’DEN YENİ KORUMACILIK DALGASI
İlk başkanlık döneminde Çin’i doğrudan hedef alan Trump’ın korumacılık politikaları, artık çok daha geniş çaplı bir tehdit haline geldi. ABD’nin ticaret açıklarını kapatma stratejisi, üretimi kendi sınırlarına çekerek küresel tedarik zincirlerini yeniden şekillendirmeyi amaçlarken, diğer ülkeler üzerindeki baskıyı da artırıyor.
Göçmen krizlerini siyasi bir koz olarak kullanan ABD, Kolombiya ile yaşanan gerilimde de gümrük vergilerini bir yaptırım aracı haline getirdi. Kolombiya hükümeti, ABD ile 50 milyar doları aşan dış ticaret savaşına sürüklenmemek için şimdilik Washington’un taleplerini kabul etmek zorunda kaldı. Öte yandan, Avrupa Birliği de Trump’ın ticari hedefleri arasına girdi. AB’nin sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) alımlarını ABD’den yapmasını isteyen Trump, aynı zamanda Avrupa’nın ABD’ye yönelik otomobil ihracatına dair rahatsızlığını da açıkça dile getiriyor.
Trump, son olarak tüm ülkelere çelik ve alüminyumda yüzde 25 gümrük vergisi uygulama kararnamesini imzaladı. Trump, ilk başkanlık dönemi sırasında da Mart 2018’de çelik ve alüminyum ithalatına sırasıyla yüzde 25 ve yüzde 10 oranında gümrük vergisi uygulamaya koymuştu. Ancak daha sonra Kanada, Meksika ve Avustralya gibi bazı ülkeler bu vergilerden muaf tutulurken, Brezilya, Güney Kore ve Arjantin için, tarife öncesi ithalat hacimlerine dayalı gümrüksüz kota anlaşmaları yapılmıştı.
EN FAZLA KUZEY AMERİKALI KOMŞULARI ETKİLEYECEK
Trump’ın imzaladığı gümrük vergisi kararı, Kuzey Amerikalı komşularına her iki ülkenin sınır önlemleri almasına yönelik taahhüt vermesi nedeniyle bir ay ertelense de dış açıklarını azaltmayı hedefleyen ABD’nin tehditlerinden tamamen vazgeçmesi zor görünüyor.
Halen Çin, Meksika ve Kanada, yüzde 42 ile ABD’nin en büyük ithalat pazarlarını oluşturuyor. Gümrük vergileri ABD’ye daha fazla bağımlı olmaları dolayısıyla Kanada ve Meksika’yı daha fazla etkilenecek. Zira dış ticaret, her iki ekonominin GSYİH’sinin yüzde 70’ini oluşturuyor.
Çin uzun süre ABD’nin en büyük mal ihracatçısı iken Trump’ın ilk döneminde başlattığı gümrük artışı politikaları nedeniyle, şirketler üretimlerini Çin’den Meksika’ya taşımaya başladı ve 2023 itibariyle Meksika ABD’ye olan ihracatta Çin’i geçti.
Son yıllarda ABD-Çin ticareti, özellikle otomobil parçaları, veri sunucuları, mobilya ve yarı iletkenler gibi daha önceki tarifeler ve ihracat kontrollerinden etkilenen sektörlerde düşüş gösterdi. Buna rağmen Çin’in küresel ticaretteki payı 2016 sonunda yüzde 4 artış gösterdi.
Dolayısıyla ABD’nin başlattığı ticaret savaşı Meksika ve Kanada’ya nazaran Çin’i daha kısıtlı bir şekilde etkileyecek. Kanada’ya yönelik yeni vergi düzenlemesinin, Kanada’nın ihracat gelirlerinde yüzde 15 düşüş ortaya çıkaracağı tahmin edilirken, tarifelerin, ülkenin büyümesini yüzde 1,2 düşürebileceği öngörülüyor. Bazı ekonomistler ise ABD’nin bu kararı uygulamaya koyması halinde Kanada ekonomisinin 6 ay içerisinde resesyona girebileceğini öne sürüyor.
Gümrük duvarlarından en çok etkilenecek bir diğer ülke olan Meksika ise ABD tarafından hayata geçirilen yüzde 25 gümrük vergisinin ABD-Kanada- Meksika Antlaşması’nın açık ihlali olduğunu açıkladı ve yüzde 5 ila 20 oranında vergi ile karşılık vereceklerini duyurdu.
GÜMRÜK TARİFELERİ TEMEL SEKTÖRLERİ VURACAK
ABD’nin ithalatını yüzde 15 düşürme ve 100 milyar dolar ek vergi geliri anlamına gelse de artan gümrük vergilerinin, tedarik zincirlerini bozma,- maliyetleri artırma, istihdamı geriletme ve fiyat artışı riski bulunuyor.
ABD Vergi Vakfı’nın tahminlerine göre, Meksika ve Kanada’ya uygulanacak yüzde 25’lik ve Çin’e getirilen yüzde 10’luk gümrük tarifeleri, toplam vergi gelirini 1,2 trilyon dolar artıracak. Trump, bu tarifelerin hükümete daha fazla gelir sağlayacağını savunarak kararı olumlu karşılasa da uzmanlar nihai maliyetin ABD’li tüketicilere yansıyacağını ve fiyat artışlarının kaçınılmaz olacağını belirtiyor.
ABD’nin uyguladığı yeni gümrük tarifeleri, temel endüstrileri doğrudan etkileyecek. Otomotiv, enerji, tarım, elektronik ve lojistik başta olmak üzere bazı sektörlerinde maliyetlerin yükselmesi bekleniyor. Pandemi döneminde olduğu gibi, artan maliyetler Kuzey Amerika tedarik zincirlerine bağımlı üreticileri de zor durumda bırakacak. Bu durum iş kayıplarına, üretkenliğin düşmesine ve GSYİH büyümesinin yavaşlamasına neden olabilir. Ayrıca enflasyonun yükselmesi, tüketici güvenini zayıflatabilir, ekonomik toparlanmayı sekteye uğratabilir ve durgunluk risklerini artırabilir.
Devamı Z Raporu Dergisi Mart 2025 sayısında…
