Sosyal medya beğeni, takip ve yorumlarının günlük yaşamımızı da etkilemesi, ne gibi sonuçlar doğururdu? Tüm dünyada büyük ilgiyle izlenen Black Mirror dizisinin üçüncü sezonunda işlendiği gibi ev kiralamak için bile ‘sosyal puanımıza’ bakılsaydı toplumsal yapı bundan nasıl etkilenirdi? Bu soruların yanıtlarını şimdiden verebilmek güç olsa da, Çin başta olmak üzere devletler sosyal puanlama sistemine sıcak bakmaya başladı. Ancak bu tarz uygulamaların çok ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilecek olması kafalarda pek çok soru işareti oluşturuyor.
Kadriye N. Tunçsiper
Günlük davranışlarımızın birçoğunun sürekli izlendiği bir dünya bize hâlâ distopik gelse de, her gün internetten veya bir dükkândan satın aldıklarımız, nerede olduğumuz, arkadaşlarımızın kimler olduğu ve onlarla nasıl etkileştiğimiz veya günlük aktivitelere ne kadar zaman harcadığımız zat
en kayıt altına alınıyor. Çünkü bunların birçoğu Google, sosyal medya, akıllı telefon uygulamaları gibi veri toplayan mecralar sayesinde zaten elde ediliyor. Ancak bu bilgilerin hükümetlerin belirlediği kurallara göre olumlu ya da olumsuz olarak derecelendirildiği bir sistem, birçok tartışmayı da beraberinde getiriyor. Vatandaş puanı olarak adlandırılan bu tarz uygulamaların tüm sosyal yaşamda kullanılabilir hale getirilmesi bir bakıma dijital bir distopyanın hayata geçirilmesi demek.
SOSYAL EYLEME DAYALI KREDİ PUANLARI
Dünya çapında insanları derecelendirmeyi amaçlayan sosyal kredi sistemi oluşturma yönünde ilk ciddi adım Çin’den geldi. Çin Komünist Partisi öncülüğünde hazırlıkları süren proje ile hem ekonomik hem de sosyal davranışa dayalı sosyal kredi, puanları sağlamak için bireylerden ve işletmelerden toplanan verilerden yararlanacak. 2020’de başlayacağı duyurulan uygulama ile ilgili hükümetin önerileri ile puanların nasıl hesaplanacağı hakkında çok az detay sağlanırken, pilot uygulamalar hem çevrimiçi tüketici davranışlarını hem de başkalarının bir kişinin ağındaki puanlarını kullanıyor. Sosyal puanlama aslında sadece Çin’in gündeminde olan bir konu değil. Birçok gelişmiş ülke firmalar ve bireylerle ilgili finansal riskleri ölçmek için on yıllardır kredi notlarına güvense de, çok daha doğru tahminler yapabilmek için sosyal faktörlere de başvuruyor. Ancak Çin’in vatandaşların dijital kayıtlarını, özellikle finansal kredi durumlarını ortaya koymak için uygulayacağını duyurduğu sistem bir dereceye kadar masum görünse de, oluşturulmak istenilen sosyal kredi puan sistemi kişinin tüm yaşamını kökten değiştirebilecek nitelikte.
Devamı Derin Ekonomi Dergisi Mayıs 2018 sayısında…
