2022 KÜRESEL TİCARETİN EN ZOR SINAVINI VERDİĞİ YIL OLUYOR. ÇÜNKÜ PANDEMİ VE SAVAŞLA KARŞI KARŞIYA KALAN İTHALATÇI ÜLKELERİN TİCARET TERAZİSİ YÖN DEĞİŞTİRİYOR. ALMANYA 30 YILIN ARDINDAN İLK KEZ DIŞ TİCARET AÇIĞI VERİRKEN, BİRÇOK ÜLKE BU AÇIĞA EŞLİK EDİYOR.
NİRAN YAŞAR
Dış ticarette kalıplar değişiyor, fazla veren ülkeler yıllar sonra açık vermeye başladı. İthalatı ihracatını aşan ülkeler küresel ekonomideki kalıpları da değiştiriyor. Aslında bu açık yerli üretimin iç talebi karşılayamadığı durumun yansıması olarak görülür. İç talebin karşılanamaması durumunda ise ülke ithalatçı konumuna geçiyor. Fakat içinde bulunduğumuz yılda, klasik denklemler işlemiyor. Ve dış ticaret açıkları, savaşla beraber pandeminin de etkisiyle, artan fiyatların sonucunda oluşuyor. Bir ekonomide oluşan büyük hacimli ticaret açıklarıysa Fransa maliye bakanının ortaya attığı bir kavramla gündeme geliyor. Bakan Bruno Le Maire, Fransa’nın da eşlik ettiği bu ticaret açıklarına, ülke ekonomisinin üzerinde olan bir ‘kara leke’ ismini veriyor.
ALMANYA EKONOMİSİNDE 1 MİLYAR EUROLUK AÇIK
Ticaretin yeni bir döngüye girdiği tartışılırken, Avrupa’nın en büyük ekonomilerinden olan Almanya 30 yıl sonra ilk kez dış ticaret açığı veriyor. Almanya Federal İstatistikleri Ofisi (Destatis) verilerine göre, ülke mayıs ayında 1 milyar euro dış ticaret açığı verdi. Çünkü ülkenin ihracatı bir önceki aya göre yüzde 0,5 azalmaya giderek 125,8 milyar euroya geriledi. Buna karşın ithalatı ise yüzde 2,7 artarak 126,7 milyar euroya yükseldi. Böylece Almanya, 1991’den bu yana ilk kez açık vermiş oldu. Almanya’nın ilk kez dış ticaret açığı vermesini değerlendiren Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Dr. İlhan Can Özen, bunu iki sebebe bağlıyor. Birinci sebep olarak dış ilişkileri veren Özen, Almanya’nın Avrupa’daki diğer ülkelerin ticaret açıklarından etkilendiğini belirtiyor. Bu da 2009 krizinden sonra sağlıksız ve dengesiz bir Avrupa ekonomisinin, güçlenen Almanya’yı baltaladığı anlamına geliyor. Aslında Almanya ekonomisi krizden sonra güçlenen bir ekonomi paradoksuna giriş yaptı. Fakat Rusya-Ukrayna Savaşı’yla değişen enerji denklemi bu paradoksu egale etti. Özen de tam bu noktada, Almanya’nın enerjide büyük oranda Rusya’ya bağlı olmasını ikinci neden olarak gösteriyor. Çünkü 2009 krizinden güçlü çıkan Almanya ekonomisi sadece düşen enerji fiyatlarıyla arz fazlası vermeye başladı. Böylelikle kontrolü tamamen global petrol arzına bağladığı bir ticaret fazlası oluşturmuş oldu. Ülkenin bütün yapısal reformlarının bile yabancı rüzgarlara (Çin, Rusya vb.) dayandığını söyleyen Özen, bu yüzden ekonomik darboğaza girildiğini açıklıyor. Çin’deki karantina süreçlerinin ve Rusya savaşının hala devam etmesi de bu şiddetli rüzgarla boğuşan bir Almanya oluşturuyor. Çünkü enerji ve gıda başta olmak üzere birçok emtia fiyatları tarihinin en yüksek seviyesini görüyor. Bu durum da Almanya’nın ithalat faturasını artırıyor. Bir önceki yıla göre ithalat faturası yüzde 27,8 artan Almanya, artık yurt dışı satışlarıyla bu faturayı dengeleyemiyor.
TİCARET AÇIĞI REKORUNA BİRÇOK ÜLKE EŞLİK EDİYOR
Tıpkı Almanya gibi birçok Avrupa ülkesi de Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle oluşan küresel fiyat artışlarının ithalat sancısını çekiyor. Dış ticaret açığı rekorlarına eşlik eden İngiltere’nin açığı ise 2022’nin ilk çeyreğinde GSYH’nın yüzde 8,3’ü olarak hesaplandı. Bu oran 2021 yılının tamamından bile yüzde 2,6 daha fazla olarak kaydedildi. Bu üç aylık dış ticaret açığı verisi, 1995’ten beri İngiltere’de görülen en büyük ticaret açığı oldu. Verileri yayınlayan Ulusal İstatistik Ofisi, bu açığı ‘normalden yüksek düzeyde bir belirsizlik’ olarak tanımladı. Zirveye eşlik eden Fransa’nın ticaret açığı mayıs ayında 13 milyar euroya ulaştı. İthalatın yüzde 1,6 arttığı Fransa’da, 1970’lerden beri en büyük dış ticaret açığı görülmüş oldu. İhracat ve ithalat dengesi bozulan ülkelerden biri de İtalya oldu. 2022’nin ocak ayında son 10 yılın en büyük dış ticaret açığını veren İtalya, mayıs ayı verilerinde açığını daralttı. Yine de rekorunu yakından takip eden İtalya’da, ihracat yıllık bazda yüzde 29.5 artarken, ithalat yüzde 48.8 arttı. ABD de 2022’nin mart ayında tüm zamanların en büyük dış ticaret açığını verdi. Yıllık ithalatın yüzde 11,5 arttığı ABD’de, rekor açık 125,3 milyar dolar seviyesinde kaydedildi.
Devamı Z Raporu Dergisi Ağustos 2022 sayısında…
