2012’de 140 milyar dolarlık zirvesine ulaştığından bu yana sürekli düşüş kaydeden küresel sukuk ihracı türbülansa girmiş gibi görünüyor. 2015’te 60 milyar dolarda kalan toplam sukuk ihracı 2012’deki miktarın yarısından daha düşük bir rakama denk geliyordu. 2016’da küçük bir artışla 73 milyar dolara yükselen küresel sukuk ihracının 2017’de daha da fazla düşmesi beklenmektedir. İslami finansın belki de en popüler ve en görünür ürünü olan sukuk Müslüman ülkelerin yanı sıra, Hong Kong ve İngiltere gibi birçok gayrimüslim ülke tarafından da ihraç edilmektedir. Toplam sukuk ihracının yıllar boyunca katlanarak büyümesinin ardından hızlı bir düşüşe geçmesi gerçekten de endişe verici. Sukuk ihracındaki azalmaya dair en çok dile getirilen neden, petrol fiyatlarındaki düşüş ve bunun petrol ihraç eden Müslüman ülkelerde büyümeye olan etkisi. Düşen petrol fiyatlarının ekonomik faaliyetleri etkilemesinin yanı sıra, devletleri de yeni finansman kaynakları bulmaya mecbur bırakacağı belirtiliyor. Kısacası, sukuk düşen petrol fiyatlarından daha geniş bir alanı ilgilendiriyor.
Şu anda ödenmemiş sukukların yapısı ve özellikleri sukuk popülaritesinin düşüşünü hızlandırıyor olabilir. Evvela, ödenmemiş sukukların çoğu, yapısı gereği kısa vadeli olup, genellikle 5 yıldan uzun vadeli değildir. Bu sukukların kısa vadeli yapısı, çoğunun döner sermaye tipi finansmana fon sağlamak amacıyla ihraç edildiği gerçeğini yansıtıyor. İkincisi, sukuk ihracının önemli bir bölümü kişisel ve tüketim bazlı bireysel finansmanı fonlamak amacıyla bankalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Sukuk finansmanının çok küçük bir bölümü ise, uzun vadeli kalkınma altyapısını fonlamada kullanılmaktadır. Şimdiye kadar, kalkınma altyapısını fonlamak için sukuk finansmanının yüzde 10’undan azı kullanılmıştır.
Dahası, ödenmemiş sukukların çoğunluğu icara, murabaha ve benzeri borç temelli sözleşmeler üzerine yapılandırılmıştır. Bu borç temelli yapılar Şeriat’a uygun olmasına rağmen sözleşmeye dayalı borçlarda olduğu gibi finansal kaldıraç ve risklilik artışı ile sonuçlanmaktadır. Son olarak, sukuk piyasası oldukça kurumsal olup bireysel oyuncular için çok küçük bir alan sunmaktadır. Örneğin, Malezya’da borsada işlem gören bir bireysel sukuk haricinde bu alanda finansal katılım neredeyse hiç yok.
Devamı Derin Ekonomi Kasım 2017 sayısında …