ABD’nin İran’ın petrol ihracatına karşı yaptırımları 6 Kasım’da yürürlüğe girecek. Analistler ve uzmanlar, İran’ın yaptırımlar sonucunda petrol ihracatının ne kadarını kaybedeceği konusundaki tahminlerinde adeta birbirleriyle yarışırken, beklentiler günde 500.000 varil ila 2 milyon arasında değişiyor. İran’ın şu an tahmini petrol ihracatı ise günde ortalama 2,2 milyon varil. Bu tahminlerin çoğunun hatalı varsayımlara, küresel petrol piyasasının dinamiklerini anlamamaya ve hatta ve hüsnüzan eğilimine dayandığını düşünüyorum.
Reuters ve Bloomberg gibi medya kuruluşların haberlerine rağmen, İran’ın petrol ihracatı hiçbir zaman azalmadı. Japonya ve Güney Kore’nin ABD’nin yaptırımlarına uygun olarak İran’dan petrol alımlarını durdurması, Çin ve Hindistan’ın artan alımlarıyla dengeleniyor. Yine de, Japonya ve Güney Kore büyük olasılıkla İran’a yönelik ABD yaptırımlarından muaf tutulacak gibi.
Bununla birlikte, aşağıdaki belirteceğim beş piyasa gerçekliğine dayalı olarak, İran’a yönelik ABD yaptırımlarının başarısızlığa mahkûm olduğunu ve İran’ın petrol ihracatının tek bir varilini bile kaybetmeyeceğini uzun zamandır söylüyorum. Birincisi, ABD’nin müttefikleri ve İran ham petrolünün büyük alıcıları da dahil olmak üzere, dünya ülkelerinin ezici çoğunluğu, İran’a yönelik yaptırımların adil olmadığını düşünerek bunlara uymayacak ve nükleer anlaşmanın hiçbir şartını ihlal etmeyen bu ülkeden ham petrol almaya devam edecektir.
İkincisi, petro-yuan ABD yaptırımlarının etkinliğini neredeyse tamamen ortadan kaldırmakta ve yaptırımları ve petro-doları tümüyle es geçme konusunda alternatif sunmaktadır.
Üçüncüsü, ABD’nin müdahaleci gümrük tarifelerine maruz kalan Çin ve 2014’ten beri ABD yaptırımlarıyla mücadele eden Rusya, ABD’ye karşı bir tür misilleme olarak İran üzerindeki yaptırımların başarısız olmasını sağlayacak. Dördüncüsü, Çin ABD’nin gittikçe kızışan ticaret savaşına misilleme olarak, günde 2,2 milyon varile ulaşan İran petrol ihracatının tamamını ithal ederek ve bedelini petro-yuanla ödeyerek ABD’nin yaptırımlarını tek başına etkisiz hale getirebilme gücüne sahip.
Beşincisi, İran petrol ihracatının yüzde 35’i Çin, yüzde 33’ü Hindistan, yüzde 20’si AB ve yüzde 7’si Türkiye olmak üzere toplam yüzde 95’i ABD yaptırımlarına uymayacaklarını açıklayan ülkelere giderken, geriye kalan yüzde 5’lik kısım ise ABD’ye muafiyet başvurusunda bulunan ve büyük ihtimalle bunu alacaklarını açıklayan Güney Kore ve Japonya’ya gidiyor. ABD’nin İran yaptırımlarına uymayacağını belirten AB, bunlardan kaçınmak ve İran’la ticarete devam etmek için halihazırda bir mekanizma oluşturduğunu açıkladı. Dahası, İran’la iş yapan Avrupalı şirketleri ABD’nin yaptırımlarına karşı savunma konusunda var olan bir yasayı yeniden gündeme getirdi.

Devamı Derin Ekonomi Kasım 2o18 sayısında …