Kadriye N. Teker
Coğrafi işaretler belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri yönünden bulunduğu yöre, alan, bölge ya da ülke ile özdeşlemiş ürünü gösteren işaretler anlamına geliyor. Avrupa’da geçmişi 1883 tarihli Paris Sözleşmesi’ndeki atıfa kadar giden coğrafi işaretler konusunda Türkiye’de ilk düzenleme 1995’te hayata geçirildi. Son yıllarda coğrafi işaretlerin öneminin daha çok anlaşılması ile ciddi ilerlemeler sağlandı. Bununla birlikte Türk Patent Enstitüsü’ne göre 2500’e yakın tescil alabilecek ürünümüz bulunurken; tescil edilmiş coğrafi işaret sayısı 188. Bu sayı her geçen gün artmaya devam etse de Türkiye gibi zengin flora ve kültürel geçmişe sahip bir ülkenin ürün tescili için daha fazla çalışması gerekiyor.
Yöresel ürünler için bir cennet olan Türkiye’de coğrafi işaret tescilinin yeteri kadar tanınmaması, uluslararası alanda ekonomik ve kültürel avantajlarda geri kalınmasına neden oluyor. Ürün sahipliği konusunda rekabet içerisinde olduğumuz Yunanistan’ın Avrupa Birliği nezdinde kabul edilmiş coğrafi işaret sayısı 103 iken, Türkiye’de AB’den sadece Antep baklavası ve Aydın inciri tescil aldı. Avrupa Birliği ülkelerinde coğrafi işaret tescili almış ürünlerin yarattığı katma değer 51 milyar euroya ulaştı. Dünyadaki coğrafi işaret pazar büyüklüğü ise yaklaşık 200 milyar dolar ve tescillenmiş 10 bin coğrafi işaret bulunuyor. Avrupa Birliği ise bugüne kadar 1344’ün üzerinde ürüne tescil verdi.
Coğrafi işaretler tescilinin en önemli avantajı o ürün ile ilgili katma değer yaratması. Bir ürün tescil edildiği zaman bölgesel kalkınma yolunda da önemli bir aşama kaydedilmiş oluyor. Özellikle küçük üreticiler, sürdürülebilir tarım ve gastronomi turizmi açısından da coğrafi işaretlerin tescili ve korunması şart. Avrupa Birliği de coğrafi işaret konusuna büyük önem veriyor. Bu nedenle ABD ile yürütülen TTIP müzakerelerinde ABD’nin AB coğrafi işaret sistemi ve korumasına yönelik itirazları önemli bir sorun. Çünkü AB tarım ve ticaret politikası için hayati önemde olan coğrafi işaretlere ABD, bunun bir tür korumacılık olduğu iddiası ile karşı çıkıyor.
Devamı Derin Ekonomi Dergisi Temmuz 2016 sayısında…
