KOVİD-19 SALGININA BAĞLI OLARAK AZALAN TALEP VE ÜRETİCİ ÜLKELER ARASINDAKİ FİYAT SAVAŞINA, HAM PETROL DEPOLARININ DOLMA NOKTASINA YAKLAŞMASI DA EKLENİNCE, PETROL FİYATLARINDA TARİHİ REKOR DÜŞÜŞ YAŞANDI. OPEC VE RUSYA’NIN GÜNLÜK PETROL ÜRETİMLERİNİ KISMALARINA RAĞMEN FİYATLAR BİR DÖNEM DAHA UCUZ SEYREDECEK GİBİ GÖZÜKÜYOR. ANCAK BU PETROL ÜRETEN ÜLKELERİN YENİ BİR KÜRESEL FİNANSAL KRİZİ TETİKLEMESİNİ ÖNLEMEYEBİLİR.
MEHMET ALİ DOĞAN
Kovid-19 salgını nedeniyle ekonomik büyüme beklentileri ve petrol tüketimi zayıflamaya devam ediyor, küresel petrol piyasasındaki arz fazlası ise her geçen gün artıyor. Küresel petrol fiyatları dünya genelinde giderek tam doluluk seviyesine ulaşan depolama kapasitesi nedeniyle tarihinin en sert günlük düşüşünü yaşadı.
Arzın bol, talebin diplerde olması nedeniyle tarihi fiyatlamaların görüldüğü Batı Teksas Petrolü (WTI) mayıs vadelileri, 20 Nisan Pazartesi günü yüzde 300’ün üzerinde düşüşle -40,32 dolara kadar düştü. Bu, WTI fiyatında Mart 1946’da başlayan resmi veri tarihinin en dip düzeyi. Fiyatlardaki bu çöküş hızla artan petrol bolluğunu ve ABD’nin ana petrol depolama merkezi Cushing, Oklahoma’da petrol stoklarında görülen hızlı artışı yansıtıyor.
Haziran vadeli Brent petrol ise yüzde 9’un üzerinde düşüşle 25,37 dolara kadar geriledi. Ertesi gün düşüşü alım fırsatı olarak gören hedge fonların devreye girmesiyle petrol fiyatlarında toparlanma olsa da, mevcut gidişat petrol piyasalarında çalkantıları bitirmeyecek.
‘PETROL EN AZ 3 YIL DAHA UCUZ OLUR’
Global Enerji Derneği Başkanı Murat Dilek, “Suudi Arabistan ve Rusya’nın başı çektiği fiyat savaşları, 2020 yılı için küresel ekonominin küçülmesi öngörüleri ile birlikte, dünya genelinde görülen yeni tip koronavirüs salgınının da etkisiyle petrolde düşük talep ve arz fazlası oluştu. Fiyatlar 30 doların altında seyrediyor. Kısa dönemde ucuz petrole devam edeceğiz. Ay sonundan sonra daha da ucuz petrol göreceğiz.
Petrol fiyatlarını artık sadece talep, üretim gibi parametreler değil ülkelerin stok durumları da belirleyici olacak. Ve düşükten stoklanmış demek, bizim öngörümüze göre “en az 3 yıl daha ucuz petrol” demektir. Bu durum, mal ve ürün piyasasında, taşımacılık maliyetlerini de olumlu etkileyecektir” diyor. Sanki sanal bir talep varmış gidi davranıldığını ancak talep değil stok olduğunu vurgulayan Murat Dilek, “Çin kritik petrol rezervlerini doldurma kararı aldı. Daha sonra Amerika da aynı yönde açıklama yaptı. Bütün bu büyük resmi önümüze koyduğumuzda, petrol fiyatlarının daha uzunca bir süre düşük fiyatlarda dalgalı gideceği kesin. Birçok ülke ucuz petrolü stok yapmaya başladı. Stok yapıyorlar fakat talep olmayınca piyasaya satamıyorlar. Düşük fiyatlar Suudi Arabistan, Rusya gibi petrol üretici ülke ekonomilerini oldukça zor duruma düşürecek” diye belirtiyor.
PETROL ŞİRKETLERİ EL DEĞİŞTİRECEK
Petrol şirketlerinin durumunu da değerlendiren Murat Dilek, “Bu fiyatlar büyük şirketlerin değilse de birçok küçük şirketin iflası anlamına geliyor. Özellikle bu durumdan büyük petrol şirketleri faydalanacaklar. Zor duruma düşecek olan küçük boyuttaki kaya gazı üreticilerini büyük şirketleri satın alacaklar” diye hatırlatıyor.
Öte yandan küresel petrol endüstrisi, üretici ve tedarikçilerin fiyatlardaki düşüş ve salgına karşı dayanabilmelerine destek olmak amacıyla yaklaşık bir ay içerisinde 100 milyar dolardan fazla finansman sağlama yoluna gitti, Mart ortasından beri 55 milyar dolarlık tahvil sattı.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol da petrol piyasalarının 100 yıldır yaşamadığı bir şoku yaşadığını belirtiyor. Fiyatların bu seviyelere düşmesinin Türkiye gibi petrol ithal eden ülkeler için iyi haber gibi görünse de durumun normal olmadığını söyleyen Birol, “Çok fazla kullanılmayan petrol var bu da fiyatlara çok baskı yapıyor. Dünyadaki petrol endüstrisinin çökme tehlikesiyle karşı karşıya kalması dünya ekonomisinde son derece kaygı verici gidişatı daha da zorlayacak, bu Türkiye’yi de etkiler” diye belirtiyor. Uluslararası Enerji Ajansı, küresel petrol talebinin 2020 yılında günde ortalama 9.3 milyon varil düşeceğini öngörüyor. Düşük petrol fiyatları Türkiye’ye olan yatırımları da etkiliyor. Bu arada Türkiye’ye ikinci bir petrokimya tesisi projelendiren SOCAR, nihai yatırım kararını 2021’in son çeyreğine ertelediğini duyurdu.
Kovid-19 salgınına bağlı olarak azalan talep ve üretici ülkeler arasındaki fiyat savaşı sebebiyle 30 doların altında seyreden petrol fiyatları, Suudi Arabistan, Irak, İran ve Nijerya gibi, ekonomileri büyük ölçüde petrol gelirlerine bağlı ülkeler üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, petrol fiyatının olması gereken seviye, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ülkelerinden Cezayir için 109 dolar ve Angola için 55 dolar iken, Birleşik Arap Emirlikleri (UAE) için 70 dolar, Venezuela ve Libya için 100 dolar, Irak için 60 dolar ve İran içinse 195 dolar olarak görünüyor. IMF verileri, ayrıca, Rusya, Meksika ve Kazakistan gibi OPEC dışı üretici ülkelerin de bu yılki bütçelerini dengeleyebilmek için sırasıyla 42 dolar, 49 dolar ve 58 dolarlık ortalama petrol fiyatlarına ihtiyaç duyduğunu gösteriyor.
Devamı Z Raporu Dergisi Mayıs 2020 sayısında…
