İslami finansın belki de en yaygın ürünü olan sukuk son zamanlarda oldukça fazla yenilikten geçti. Şeriata uygun düz borçtan başka bir şey olmayan daha önceki yapılarının aksine, günümüz sukuklarından bazıları çeşitli özelliklere sahip. Genel anlamda, daha iyi risk yönetimi / profil oluşturma için gömülü opsiyonların kullanımı ve maddi dayanak varlık ihtiyacı gibi kısıtlamaların üstesinden gelme amacı olmak üzere bu yenilikleri getiren iki saik var.
Başta borsada işlem gören türleri olmak üzere opsiyonlar Şeriat âlimlerinin çoğu tarafından hoş görülmese de, bunların sukuk yapıları içindeki kullanımı gittikçe artıyor. Zira farklı ülkelerin hukukundan kaynaklanan geniş bir sukuk yelpazesi gömülü opsiyonları beraberinde getiriyor. Bunların birçoğu gömülü alımlar ya da satımlar şeklinde olurken, bazıları ise her ikisi ile birlikte olabilmektedir. Önceden belirlenmiş bir fiyata dayanak varlık iştira hakkını sağlayan bir alım opsiyonu, genellikle borçlunun varlığı vadesinde elde etmesiyle ilgili riskleri en aza indirmeyi amaçlar. Ayrıca borçlu bu şekilde varlığı garantilemenin yanı sıra, ödemek zorunda kalacağı en yüksek fiyatı da bilebilir. Diğer taraftan gömülü bir satım opsiyonu dayanak varlıkların önceden belirlenen bir fiyat üzerinden satılmasını sağladığı için sukuk sahibinin de lehinedir. Bu şekilde, varlığın satışını gerçekleştirme işlemi sadece vadesinde geri ödenme riskini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda varlığın minimum fiyatını da belirler. Gömülü satımlar, sukuk sahibini borçlunun mülkiyetindeki değişikliklerden korumak amacıyla sukuk yapılarında da kullanılır. Sukuk ihraç eden firmanın mülkiyetinde bir değişiklik olması durumunda, gömülü satım sukuk sahibinin sukuku önceden belirlenmiş bir nominal değerde açıktan itfa etmesine olanak sağlayacaktır. Bu, sukuk sahiplerine yönelik mülkiyet değişikliklerinden doğan riskleri etkin bir şekilde ortadan kaldırır.
Bazı İslami bankalar, Basel III sermaye yeterliliği kriterlerini yerine getirmek amacıyla gömülü alım opsiyonları ile vadesiz sukuk ihraç ediyor. Gömülü alım opsiyonları, sukuk ihraç eden bankaların, geri ödenmemiş sukuku önceden belirlenmiş tarih ve fiyatlarda itfa etmek içi feshetmelerini sağlayarak, bankaların ödenmemiş borçlarını yönetmelerine imkân tanımaktadır. Malezya’nın Khazanah Nasional adlı varlık fonu, sukuk sahiplerinin halka açık hisse senetleri formundaki sukuku dayanak varlığa dönüştürmelerine imkân sağlayan ya da sukuku nominal değerinde itfa eden “Değiştirilebilir Sukuk” ihraç ediyor. Bu değiştirilebilirlik sukuk sahiplerine ek kâr potansiyeli sağlamaktadır. Dayanak hisselerinin piyasa fiyatı değiştirme fiyatından daha yüksek ise, değiştirme kârlı olabilir, aksi takdirde nominal değerinde kalır. Değiştirilebilir sukuk değiştirilebilir bonolara benzemektedir.

Devamı Derin Ekonomi Mayıs 2018 sayısında