26 Mart 2018, ABD ekonomisi, Çin ekonomisi, petro-dolar ve Çin’in ekonomik süper güç statüsü açısından en önemli gün olarak tarihe geçecek. Zira bu tarihte Çin Şangay’daki yuan cinsinden ham petrol vadeli işlemlerini başlatarak petro-doların küresel petrol piyasasındaki hâkimiyetine meydan okudu. Ve aynı gün içinde, Eylül 2018’de teslim edilecek 15,4 milyon varil ham petrol ilk günkü işlem seansı süresi olan iki buçuk saat içerisinde el değiştirdi.
Çin’in ham petrol vadeli işlemlerini başlatmasından tam bir hafta sonra petro-yuan Brent işlem hacmini geçti. (Bkz. Tablo 1) Peki petro-yuanın petro-doları sollaması ne kadar sürecek?
Tablo 1
Yıllardır ABD dolarını tahtından indirmeyi planlayan Çin, ABD finans sisteminin dünyaya süresiz hâkim olmasına imkân vermemeyi amaçlıyor. Şu anda dünyanın bir numaralı ihracatçısı ve en büyük ham petrol ithalatçısı konumunda olan Çin, 2017 yılında 23,57 trilyon dolarlık satın alma gücü paritesine dayalı gayri safi yurt içi hasılasıyla dünyanın en büyük ekonomisi oldu. (ABD’nin gayri safi yurt içi hasılası ise 19,38 trilyon seviyesindedir.)
Çin, küresel para kullanımındaki bu değişimin küresel ekonomik güce yansımasını görmek istiyor. Şu anda, küresel ticaretin büyük bir kısmı ABD doları olarak gerçekleştirilmekte ve tüm küresel döviz rezervlerinin yüzde 60’ından fazlası ABD doları cinsinden tutulmaktadır. Bu ABD’ye muazzam bir yapısal avantaj sağlıyor.
Petro-dolar, ABD’ye en az üç doğrudan fayda sağlamaktadır. Evvela ABD dolarına olan küresel talebi artırıyor. Aynı zamanda, ABD borç tahvillerine olan küresel talebi artırmakta ve ABD’ye istediği zaman basabileceği bir para birimi ile petrol satın alma imkânı tanımaktadır. Jeopolitik açıdan bakıldığında ise, petro-dolar ABD’ye muazzam bir ekonomik ve politik güç katıyor.
Bugün ABD finans sisteminin küresel finans sisteminin özünü oluşturduğu göz önüne alındığında, ABD’nin kati suretle sürdürülemez olan borçları “özün özünü” oluşturmaktadır.
Petro-yuan, 14 trilyon ABD doları olarak tahmin edilen küresel petrol piyasasının yüzde 25’lik payını almayı başarırsa, ABD’nin ödenmemiş borçları, ABD ekonomisi ve doların değeri açısından büyük yankı uyandırarak, şu anki 21 trilyon dolar seviyesinden 28 trilyon dolara anında yükselebilir.
Devamı Derin Ekonomi Mayıs 2018 sayısında …
