2021 yılının sonunda Amerika Birleşik Devletleri’nin askerlerini çekmesiyle, geçen ay ziyaret ettiğim Afganistan’da, Taliban yönetime geldi ve Afganistan İslam Emirliği adlı devlet kuruldu. Böylece Orta Asya’nın merkezinde yer alan bu ülke bir anda dünya siyasi gündeminde önemli bir yere oturdu.
Afganistan iki sebeple dünya ve Türkiye açısından önemli. Birincisi jeostratejik açıdan. Orta Asya Brzezisnki’nin deyimi ile Büyük Satranç Tahtası’nın tam ortasında yer alıyor. Giderek artan ABD-RusyaÇin rekabetinde Orta Asya ve Güney Asya’nın geçiş noktasında yer alan Afganistan son üç yüzyıl tarih boyunca Büyük Britanya, Rusya, Amerika ve şimdi Çin gibi büyük güçlerinin ilgi sahaları içinde.
Afganistan’a “imparatorlukların mezarı” denmesi boşuna değil. Afganistan, Türkiye açısından da önemli. Türkiye’nin Asya hinterlandında, Farsça konuşan sünni bir halka sahip ülkenin önemini kıymetlendirmemek zor. Afganistan’ın ikinci bir önemli yanı ise zengin yeraltı kaynakları. Zira, tedarik zincirlerinin çöktüğü, kırıldığı ve yeniden şekillendiği bir çağda birincil kaynaklara sahip ülkeler giderek önem kazanıyor. Hatırlayalım; Çin, dünyanın fiilen en büyük ekonomisi olarak birincil kaynaklara sahip ülkelerde ciddi bir yayılıma sahip. Latin Amerika ülkelerinden, Moğolistan’a; Sudan’dan Avustralya’ya.
Şimdi, ülkenin ekonomik durumuna bir bakalım. Veriler sınırlı olduğu için birçok önemli rakamı ancak takribi olarak biliyoruz. Afganistan 37-40 milyon civarında bir nüfusa sahip. Yüzölçümü 652 bin kilometre kare. Ülkenin gayrisafi yurt içi hasılası 20 milyar dolar civarında. Dolayısıyla yaklaşık 500 dolar seviyesindeki kişi başına gelir ile dünyanın en yoksul ülkeleri arasında. Afganistan’da sanayi sektörü GSMH’nin yüzde 20’sini sağlamaktadır; yani, sanayileşmiş bir ülke değildir.
Devamı Z Raporu Haziran 2022 sayısında…