Özelleştirmenin ana amacı ekonomik verimliliğin artırılmasıdır. Özellikle ticari hizmet ve ürün üretiminde özel şirketlerin ekonomik kaynakları daha verimli tahsis ettiği gözlemiyle ve “inancıyla” dünyada bir çok ülkede bu alanlarda faaliyet gösteren kuruluşlar özellikle 1980’li yıllardan sonra özelleştirildi. Bu sürecin 1978 yılında İngiltere’de Thatcher ve Amerika Birleşik Devletleri’nde de Reagan’ın başa geçmesiyle başladığı söylenebilir.
Türkiye’de de Turgut Özal döneminde, 1980’lerde uygulanan serbestleşme sürecinin en önemli unsurlarından birisi özelleştirme süreci idi. 1980’lerin başında Devlet Planlama Teşkilatı’nın yurtdışından aldığı bir danışmanlık hizmetiyle bir özelleştirme stratejisi hazırlandı. Ancak 80’li yılların politize ortamında özelleştirmeler yapılamadı. Türkiye’den çok daha sonra, Doğu ve Batı Almanya’nın birleşme sürecinde Almanlar özelleştirmeyi çok daha başarılı ve adil bir şekilde gerçekleştirdiler.
Türkiye’deki özelleştirmelerde de resmi amaç verimliliğin artırılması idi. Ancak altta yatan asıl dinamik bütçeye kaynak sağlanmasıydı. Zira bütçenin iki yakası bir türlü bir araya gelemiyor bu da, açığın para basılmasıyla kapatılmasıyla enflasyon üretiyordu.
2000’li yıllarda özelleştirme hızlandı. Bununla da hem kaynak hem de verimlilik artışı hedeflendi. Zira 2000’li yılların başında Türkiye bütçesi memur maaşlarını dahi ödeyemez durumdaydı. Hatta, 2001 yılında vergi gelirleri ancak bütçedeki faiz giderlerini ödeyebilmişti. Memur maaşları, altyapı yatırımları, savunma harcamaları ancak yeni borçlanma ile finanse edilebiliyordu.
Türkiye şimdi artık uzun bir özelleştirme tecrübesine sahip. Ancak, önümüzdeki yıllarda bu tecrübeyi kullanarak yeni dönemde daha güçlü bir özelleştirme stratejisi oluşturmak zorunda. Bu özelleştirmelerin artık büyük ölçüde Türkiye Varlık Fonu tarafından yapılacağının da altını çizmekte fayda var. Bu sene Milli Piyango lisans özelleştirilmesi Türkiye Varlık Fonu tarafından yapıldı. Maalesef elde edilen değer üç yıl önceki özelleştirme sürecine göre çok düşük kaldı.
Devamı Z Raporu Aralık 2019 sayısında …
