DOÇ. DR. DENİZ İSTİKBAL
Küresel imalat sanayinin yüzde 30’dan fazlasını gerçekleştiren Çin, global ticaretin de yüzde 20’sini gerçekleştiriyor. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi haline gelen bir ülke olarak yakaladığı iktisadi büyüklüğü ve rekabet gücünü korumak için tüm dünya genelinden büyük ölçekli enerji ithal ediliyor. Özellikle Afrika, Batı Asya, Avrasya ve Güneydoğu Asya’dan petrol ithal eden Çin küresel ekonomide edindiği konum gereği yüksek düzeyli enerjide dışarıya bağımlı bir ülke. 1993’te ülkedeki petrol üretiminin tüketimi karşılamaması nedeniyle farklı ülkelerden petrol ithal etmeye başlayan Çin günümüze kadar en büyük ithalatçılardan birine dönüştü. Açıklanan veriler üzerinden ülkenin toplam petrol ithalatı 504 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Farklı kurumlar daha az rakamları paylaşabilirken global imalat sanayi üretiminin yüzde 31’ini yapabilmek kolay değil.
Ülkenin enerji fiyatlarına daha hassas duruma gelmesi uzak bölgelerle ilişki kurumasını gerekli hale getirdi. Yatırımları da zorunlu kılan mevcut enerji ithalatı ülkenin mutlak yöneticisi olan Çin Komünist Partisini (ÇKP) de global enerji piyasasının başat aktörlerinden biri haline getirdi. Ülkelere göre Çin’in petrol ithalatına bakıldığında Rusya, Malezya, Suudi Arabistan, İran, Irak, BAE ve Umman önde gelen aktörler arasında yer alıyor. İran-İsrail arasındaki çatışma ise Çin’in petrol ithalatında kritik bir bölge olan Hürmüz Boğazını tehdit ettiği için ÇKP’yi yakından ilgilendiriyor (Tablo 1). İran’ın yıllara göre Çin’in petrol ithalatındaki artan payı ABD yaptırımları nedeniyle istenilen düzeye ulaşmış değil. Tahran yönetimi toplam petrol ihracatının yüzde 89’unu Çin’e yaparken İran’dan yapılan petrol ithalatı Çin’in toplam petrol ithalatının yüzde 8,4’ünü oluşturuyor. İran’ın herhangi bir şekilde çatışma nedeniyle petrol ihracatı kesilir ise bu durum Çin’den ziyade İran’a daha fazla zarar verebilir. İran kamu gelirleri içerisinde Çin’e ihraç edilen petrolün vazgeçilmez bir yeri bulunuyor. Yaptırımlar sebebiyle ihracat gelirlerinin ülkeye tam anlamıyla getirilemediği bir süreçte İran’ın Çin’e olan ihracatı kesilirse Tahran yönetimi ciddi anlamda zor duruma düşebilir.
Devamı Z Raporu Dergisi Temmuz 2025 sayısında…
